İki cinslilik nedir ne demektir? İki cinslilik ile ilgili olarak ansiklopedik bilgilerin yer aldığı yazımız.

Bir yaratıkta hem erkek, hem de dişi üreme organı bulunmasına «İki cinslilik» denir.

Çok hücreli hayvansal organizmaların eşeysel üremesi, «gamet» adı verilen farklılaşmış hücrelerle olur. Erkek gametlere «sperma hayvancığı»; dişi gametlere de «yumurtacık» adı verilir. Bu gametler, fertlerin vücudundaki özel bezler tarafından meydana getirilir. Hayvanların çoğunda bu bezler ayrı ayrı fertler üzerinde bulunur. Er bezlerini taşıyan, böylece sperma hayvancıklarını meydana getiren fertlere «erkek»; yumurtalıkları taşıyan, böylece yumurtacıkları meydana getiren fertlere de «dişi» adı verilir. Bu özellikleri gösteren normal canlılara «ayrı eşeyli» denir. Bazı durumlarda ise hem er bezleri, hem de yumurtalıklar aynı fert üzerinde bulunur. Bu ikîcinslilik özelliğini gösteren canlılara da «iki cinslikli» adı verilir.

Birçok yassı solucanlar ve halkalı solucanlardan başka, yumuşakça ve derisidikenli şubelerinin bazı sınıflarından olan hayvanlar da, tabiî özellikleri, yaratılışları bakımından ikicinsliklidir. Yalnız, omurgalılar gibi daha yüksek sınıftan olan hayvanlarda ikicinslilik normal değildir, çünkü omurgalılar normal olarak «ayrı eşeyli» dir.

Hayvanlardan başka birçok bitki türlerinde de ikicinsliliğe raslanır. Hem yumurtacık, hem de sperma hayvancığı meydana getiren bazı balık cinsleri de vardır.

Üremeyi evrimsel bir açıdan ele alan biyoloji bilginleri, ikicinsliliğin ilkel bir üreme şekli olduğunu; ayrı eşeyli üremenin ise cinslerin evrimleşmesiyle bir cinsîn ötekine göre daha kuvvetlenerek canlıların erkeklik ve dişilik vasıflarını kazanmasından ortaya çıktığını ileri sürerler.

Ayrıca, bazı ikicinslilik canlılarda dişi ve erkek üreme organlarının sıra ile çalışması durumu vardır. Buna «nöbetleşe ikîcinslilik» denir. Böyle bir özellik gösteren hayvanlardan olan solucan, hem dişi, hem de erkek organlarını taşıdığı halde, bu organların vücudundaki yerleri bakımından eşeysiz üremeyle, yani kendi kendine, döllenemez, çünkü dişi üreme organiyle erkek üreme organı solucanların vücudunda ayrı ayrı yerlerde bu->lunur. Bu çeşit hayvanlar ancak eşeyli üremeyle çoğalırlar.

İnsanlarda İkicinslilik

Gelişmiş hayvanlarda ve insanlarda iki cinslilik normal bir durum değildir. İki cinsli olan müstesna kimselerde, ya dişilik, ya da erkeklik organları, bu organların çalışmaları kusurlu, eksik olarak gelişmiştir.

İki cinsli olan insanları, gösterdikleri özellikler ve iki cinslilik şekilleri bakımından beşe ayırabiliriz.

1. — Gerçek İki cinsliler: Vücutlarında hem yumurtalık, hem de er bezleri bulunur. Tıpta, bu ikicinslilik şeklini gösteren iki yüz vakaya raslanmıştır.

2. — Yalancı Erkekler: Vücutlarının hücre yapısı dişi, dış görünüşü erkek olan kimselerdir. Bunların er bezleri ya çok az sperma hayvancığı meydana getirir, ya da hiç getiremez. Bu, 2.000’de bir raslanan bir durumdur.

3. — Yalancı Kadınlar: Vücutlarının dış görünüşü kadın olan, dişi üreme organları taşıyan, hücre yapısı erkek olan insanlardır. Yalnız, bu insanların, büyüme çağında boyları ve göğüsleri çocukken olduğu gibi kalır. Bu, 2.000’de bir raslanan bir durumdur.

4. — Erkek Yalancı İki cinsliler: Vücutlarında erkek hücre yapısı, erkek üreme organları olan, bazı durumlarda dıştan dişi organların görünümünü taşıyan, başka durumlarda ise erkek üreme organları gerektiği gibi oluşamamış kimselerdir. Bu, 2.000’de bir raslanan bir durumdur.

5. —Dişi Yalancı İki cinsliler: Vücutlarında yumurtalık bulunan, dış görünüşleri kadın gibi olan, sonradan erkeğe benzeyen kadınlardır. Bunlarda, büyüme çağından sonra böbrek üstü bezlerinin, yumurtalıkların salgıladığı «audrogenik» hormon yüzünden adaleleri gelişir, vücutlarında kıllar çıkar, sakal belirir, sesleri erkek gibi kalınlaşır. Bu, 50.000’de bir raslanan bir durumdur.

Bu konuda yapılan incelemelerden anlaşıldığına göre gerçek iki cinslilerin hiç biri, yalancı iki cinslilerin de çok azı üreyebilir.

İki cinslilik, tıp dilinde, Eski Yunanca bir kökten gelen «hermaphrodite» kelimesiyle tanınır. Yunan mitolojisindeki «Hermaphroditos» hem erkek hem de dişi olarak düşünüldüğü, anlatıldığı için, sonradan iki cinslilik üzerinde çalışan tıp ve biyoloji bilginleri, böyle özellikleri olan canlılara «hermaphrodite» demişlerdir.

Yarı Erkek, Yarı Kadın

«Hermaphroditos» Yunan mitolojisinde yarı kadın, yarı erkek olan bir yaratıktır. Bazı tarihçiler Hermaphroditos’un, erkek ve dişi olmak üzere iki cinsliliği olan tanrıların bulunduğu doğu medeniyetlerinin etkisiyle meydana getirildiğini ileri sürerler.

Mitolojide, Hermaphroditos’un, Hermes ile Afrodite’nin oğlu olduğu anlatılır. Yunan medeniyetinin Helenizm çağından kalma bu hikâyeye göre Karia’daki Salmacis çeşmesinin su perisi Aphrodite’ye âşık olmuş, onunla bütün hayat boyunca beraber yaşamak istemiş, bu dileğini tanrılara bildirmişti. Yerine getirilen bu dileğin sonunda yarı erkek, yarı dişi olan bir yaratık meydana gelmişti. Bu hikâyeyi Lâtin şairi Ovidus Salmacis çeşmesinin sularının gittikçe azaldığını açıklayabilmek için anlatmıştır.